mcs/class/I18N/West/Test/texts/icelandic-10079.txt

   1 This text is copied from Wikipedia, http://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8Dslenska
   2 Authored under GFDL license: http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html
   3
   4 êslenska
   5 Af Wikipedia, frj\87lsa alfr¾Ýiritinu
   6 Jump to: navigation, search
   7 êslenska (êslenska)
   8 TalaÝ hvar:     êslandi
   9 Heimshluti:     NorÝur Evr\97pu
  10 Fj\9aldi m\87lhafa:         um 300.000
  11 S¾ti:
  12 ®tt:    Ind\97evr\97psk
  13  Germ\9ansk
  14   NorÝurgerm\9ansk
  15    Vesturnorr¾nt
  16     êslenska
  17 Opinber staÝa
  18 Opinbert tungum\87l:
  19 Stàrt af:       êslensk m\87lst\9aÝ
  20 Tungum\87lak\97Ýar
  21 ISO 639-1:      is
  22 ISO 639-2:      ice og isl
  23 SIL:    ICE
  24 Tungum\87l Ð Listi yfir tungum\87l
  25
  26 êslenska er tungum\87l meÝ fj\97rum f\9allum (nefnifalli, ßolfalli, ß\87gufalli og eignarfalli) sem aÝallega er talaÝ og ritaÝ \87 êslandi. ÞaÝ er ind\97-evr\97pskt, germanskt og vesturnorr¾nt. Af \9aÝrum m\87lum er f¾reyska skyldust \92slensku.
  27 Efnisyfirlit
  28 [fela]
  29
  30     * 1 Saga \92slensku
  31     * 2 Breytingar
  32     * 3 M\87lfr¾Ýi
  33     * 4 M\87llàskur
  34     * 5 êslenska utan êslands
  35     * 6 Merk rit, rituÝ \87 \92slensku
  36     * 7 Heimildir
  37     * 8 Tengt efni
  38     * 9 Tenglar
  39           o 9.1 OrÝab¾kur
  40                 + 9.1.1 êÝorÝ
  41
  42 [breyta]
  43
  44 Saga \92slensku
  45
  46 êslenska \87 r¾tur aÝ rekja til m\87ls norskra landn\87msmanna \87 9. \9ald. ç ßeim t\92ma sem hefur liÝiÝ hafa orÝiÝ talsverÝar breytingar \87 tungum\87linu, einkum \87 orÝaforÝa og framburÝi, en l\92tt \87 m\87lfr¾Ýi, eins og kemur fram aÝ neÝan. Breytingar ßessar, einkum \87 orÝaforÝa, m\87 rekja til breyttra lifnaÝarh\87tta, breytinga \87 samf\8elaginu, nàrrar t¾kni og ßekkingar, sem og \87hrifa annara tungum\87la \87 \92slensku, einkum ensku og d\9ansku. Til h¾gÝarauka er s\9agu \92slenskunnar skipt \92 ßrj\9c skeiÝ: fornm\87l til um 1350, miÝm\87l fr\87 1350 til um 1550 (eÝa 1600) og nàm\87l fr\87 lokum miÝm\87ls.
  47 [breyta]
  48
  49 Breytingar
  50
  51 êslenskt ritm\87l hefur l\92tiÝ breyst s\92Ýan \87 landn\87ms\9ald meÝ ßeim afleiÝingum aÝ êslendingar geta enn \92 dag - meÝ herkjum og skrekkjum - lesiÝ forn rit \87 borÝ viÝ Landn\87mu, Snorra-Eddu og êslendingas\9agurnar. Samr¾md stafsetning auÝveldar lesturinn ß\97 talsvert, auk ßess sem orÝaforÝi ßessara rita er heldur takmarkaÝur. Meiri breytingar hafa orÝiÝ \87 framburÝi, svo miklar aÝ êslendingur 20. aldar myndi tr\9clega ekki skilja êslending 13. aldar, g¾tu ßeir talaÝ saman.
  52
  53 Helstu breytingar \87 m\87linu n\87 ßv\92 til orÝaforÝa og framburÝar, en minni breytingar hafa orÝiÝ \87 m\87lfr¾Ýi. (Sj\87 n\87nar \92 s\9agu \92slenskunnar.)
  54
  55  msar \87st¾Ýur eru fyrir ßv\92 hversu vel m\87liÝ hefur varÝveist. HefÝbundna skàringin er auÝvitaÝ einangrun landsins, en l\92klega hefur fullmikiÝ veriÝ gert \9cr ßv\92 og er s\9c skàring ein t¾past fulln¾gjandi. \85nnur \87st¾Ýa sem oft er nefnd er s\9c aÝ m\87liÝ hafi varÝveist \92 skinnhandritunum, hvort sem var um afßreyingarb\97kmenntir aÝ r¾Ýa eÝa fr¾Ýi. Handritin hafi veriÝ lesin og innihald ßeirra flutt fyrir ß\87 sem ekki voru l¾sir, ßannig hafi m\87l ßeirra varÝveist og orÝaforÝi handritanna haldist \92 m\87linu. Ennfremur hafi l¾rÝir êslendingar skrifaÝ aÝ miklu leyti \87 m\97Ýurm\87linu, allt fr\87 ßv\92 aÝ Ari fr\97Ýi og Fyrsti m\87lfr¾Ýingurinn skr\87Ýu s\92n rit, ßess vegna hafi lat\92nu\87hrif orÝiÝ minni en v\92Ýa annars staÝar. Kirkjunnar menn \87 êslandi voru l\92ka flj\97tir aÝ tileinka s\8er aÝferÝir Marteins L\9cthers og Bibl\92an var snemma ßàdd \87 \92slensku. Bibl\92ur og \9annur tr\9carrit voru ßv\92 snemma til \87 \92slensku \87 helstu fr¾Ýasetrum landsins og prestar boÝuÝu GuÝs orÝ \87 \92slensku. Þessa kenningu m\87 helst styÝja meÝ ßv\92 aÝ bera okkur saman viÝ ßj\97Ýir sem ekki \87ttu Bibl\92u \87 eigin tungu, t.d. NorÝmenn, en ßeir notuÝust viÝ danska Bibl\92u. Orsakir ßeirrar ßr\97unar sem varÝ \87 \92slensku verÝa seint \9ctskàrÝar til hl\92tar, en ßeir ß¾ttir sem nefndir eru h\8er aÝ ofan hafa allir haft einhver \87hrif.
  56
  57 Margir êslendingar telja \92slenskuna vera ãupprunalegraÒ m\87l en flest \9annur, og aÝ h\9cn hafi breyst minna. ÞaÝ er ekki alls kostar r\8ett, og m\87 \92 ßv\92 sambandi nefna aÝ \92slenskan hefur einungis fj\9agur f\9all af \87tta \9cr ind\97evr\97pska frumm\87linu, \87 meÝan flest slavnesk m\87l hafa sex f\9all, og p\97lska sj\9a. Þàska hefur einnig fj\9agur f\9all eins og \92slenska, og varÝveitt eru rit \87 fornh\87ßàsku sem eru mun eldri en \92slensku handritin, eÝa fr\87 \87ttundu \9ald. ê Grikklandi er enn t\9aluÝ gr\92ska, r\8ett eins og fyrir ßrj\9c ß\9csund \87rum og svo m\87 lengi telja. \85ll ßessi m\87l eiga ßaÝ ß\97 sameiginlegt aÝ hafa breyst aÝ einhverju leyti, og er \92slenskan ßar engin undantekning. *[1]
  58 [breyta]
  59
  60 M\87lfr¾Ýi
  61
  62
  63 OrÝflokkar \92 \92slensku OrÝflokkur        D¾mi    Hlutverk
  64 NafnorÝ         St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       AÝ tilgreina einstaka hluti, eÝa flokka hluta, jafnt raunverulega sem \92myndaÝa.
  65 SagnorÝ         St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       AÝ gefa til kynna aÝgerÝ.
  66 LàsingarorÝ     St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       AÝ làsa einhverjum hlut n\87nar. Oftast notaÝ meÝ nafnorÝi.
  67 Forn\9afn         St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       Gefa til kynna meÝ almennum h¾tti um hvern eÝa hvaÝ setningin \87 viÝ.
  68 Greinir         St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       AÝ gera nafnorÝ \87kveÝin. Greinir getur veriÝ viÝskeyttur eÝa settur fyrir framan nafnorÝ sem s\8er orÝ.
  69 T\9aluorÝ         Sautj\87n st\97rir fuglar hoppa til hinna ßriggja merku manna sem standa \92 garÝinum. Þeir eru meÝ tvo poka af fr¾jum handa fuglunum.        Gefa til kynna fj\9alda eÝa magn.
  70 Sm\87orÝ
  71 Forsetningar    St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       Hafa \87hrif \87 merkingu fallorÝs \92 setningu.
  72 AtviksorÝ
  73 Nafnh\87ttarmerki         St\97ri fuglinn er aÝ hoppa til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er aÝ gefa \9aÝrum fuglum fr¾.        Nafnh\87ttarmerkiÝ er orÝiÝ ãaÝÒ \87 undan sagnorÝi \92 nafnh¾tti. S\9agn \92 nafnh¾tti er \87n t\92Ýar og endar oftast \87 ãaÒ.
  74 Samtengingar    St\97ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur \92 garÝinum. Hann er meÝ fr¾ handa fuglinum.       Tengir saman setningar til aÝ mynda m\87lsgrein. Skiptist \92 aÝaltengingar og aukatengingar.
  75 Upphr\97panir
  76
  77 Ath: Þetta ßarfnast yfirferÝar.
  78 [breyta]
  79
  80 M\87llàskur
  81
  82  mis sv¾Ýisbundin afbrigÝi mynduÝust \92 m\87linu, ßr\87tt fyrir hinar litlu breytingar, en deildar meiningar eru um hvort s\87 munur geti kallast m\87llàskumunur. HingaÝ til hefur yfirleitt veriÝ einbl\92nt \87 framburÝarmun ß\97 einnig hafi einhver munur veriÝ \87 orÝanotkun. M\87lhreinsunarm\9annum \87 fyrri hluta tuttugustu aldar ß\97ttu sumar framburÝarm\87llàskurnar lj\97tar og gengu hart fram \92 aÝ \9ctràma ßeim, s\8erstaklega fl\87m¾li. Sk\97larnir voru meÝal annars notaÝir \92 ßeim tilgangi.
  83
  84 M\87llàskumunur hefur dofnaÝ talsvert \87 êslandi \87 tuttugustu \9ald og sumar framburÝarm\87llàskurnar eru n\87nast horfnar \9cr m\87linu.
  85
  86 Helstu \92slensku framburÝarm\87llàskurnar eru (voru) Skaftfellskur einhlj\97ÝaframburÝur, Vestfirskur einhlj\97ÝaframburÝur, harÝm¾li og raddaÝur framburÝur, ngl-framburÝur, bÝ- og gÝ-framburÝur, hv-framburÝur og rn- og rl-framburÝur.
  87 [breyta]
  88
  89 êslenska utan êslands
  90
  91 êslenska er t\9aluÝ af \87hugam\9annum og f\97lki af \92slensku bergi brotiÝ v\92Ýsvegar um heim. Mest er af \92slenskum¾landi f\97lki \92 Kanada og Bandar\92kjunum, einna helst \92 Gimli \92 Manitoba, en ßangaÝ fluttist st\97r h\97pur êslendinga (kallaÝir Vesturfarar) viÝ lok 19. aldar. Svo er aÝ nefna ß\87 er leggja n\87m \87 \92slensku erlendis, t.d. ß\87 sem l¾ra \92 gegnum \92slensku kennsluvef H\87sk\97la êslands [2], sem kallast Icelandic Online og sem erlendir aÝilar t\97ku ß\87tt \92, m.a. h\87sk\97li \92 Wisconsin \92 Bandar\92kjunum.
  92 [breyta]
  93
  94 Merk rit, rituÝ \87 \92slensku
  95
  96     * (ritaÝar) um 1190Ð1320: êslendingas\9agurnar
  97     * um 1140: Fyrsta m\87lfr¾ÝiritgerÝin
  98     * 1952: Gerpla Halld\97rs Laxness (skrifuÝ \92 st\92l \92slendingasagna)
  99
 100 [breyta]
 101
 102 Heimildir
 103
 104     * Gyldendals Tibinds Leksikon. 1977. AÝalritstj\97ri: J¿rgen Bang, cand. mag.. Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag A.S. Kaupmannah\9afn.
 105     * Heimir P\87lsson. 1999. Fr\87 l¾rd\97ms\9ald til rauns¾is - êslenskar b\97kmenntir 1550-1900. Vaka-Helgafell hf., Reykjav\92k.
 106     * êslensk orÝab\97k. 1985. çrni B\9aÝvarsson ritstàrÝi. B\97ka\9ctg\87fa Menningarsj\97Ýs, Reykjav\92k.
 107     * êslenska Alfr¾ÝiorÝab\97kin A-G. 1990. Ritstj\97rar: D\97ra Hafsteinsd\97ttir og Sigr\92Ýur HarÝard\97ttir. \85rn og \85rlygur hf., Reykjav\92k.
 108     * êslenska Alfr¾ÝiorÝab\97kin H-O. 1990. Ritstj\97rar: D\97ra Hafsteinsd\97ttir og Sigr\92Ýur HarÝard\97ttir. \85rn og \85rlygur hf., Reykjav\92k.
 109     * êslenska Alfr¾ÝiorÝab\97kin P-\85. 1990. Ritstj\97rar: D\97ra Hafsteinsd\97ttir og Sigr\92Ýur HarÝard\97ttir. \85rn og \85rlygur hf., Reykjav\92k.
 110     * êvar Bj\9arnsson. [òtg\87fu\87r \97ßekkt]. M\87lsaga fyrir framhaldssk\97la. 2. \9ctg\87fa. Offsetfj\9alritun hf., Reykjav\92k.
 111
 112 [breyta]
 113
 114 Tengt efni
 115
 116     * êslenska stafr\97fiÝ
 117     * G¾salappir
 118     * H\87fr\97nska
 119
 120 [breyta]
 121
 122 Tenglar
 123 Wiktionary merkiÝ
 124 OrÝab\97kaskilgreiningu fyrir êslenska er aÝ finna \87 Wiktionary.
 125
 126     * Ritreglur ê samr¾mi viÝ auglàsingar menntam\87lar\87Ýuneytis nr. 132/1974, 133/1974, 184/1974 og 261/1977
 127     * Bragfr¾Ýi og H\87ttatal
 128     * IÝunn - Kv¾Ýamannaf\8elag
 129     * êslenskuskor H\87sk\97la êslands
 130     * M\87lsh¾ttir (I)
 131     * M\87lsh¾ttir (II)
 132     * Merking mannanafna
 133     * Nokkur erfiÝ atriÝi \9cr daglegu m\87li tekin fyrir
 134     * êslenska - Þàskt t\92marit fyrir \92slenskunema
 135     * êslensk M\87lst\9aÝ -  mislegt varÝandi \92slenska m\87lfr¾Ýi, orÝab¾kur o.fl.
 136
 137 [breyta]
 138
 139 OrÝab¾kur
 140
 141     * OrÝab\97k H\87sk\97lans
 142     * OrÝabanki êslenskar M\87lst\9aÝvar
 143           o Landaheiti og h\9afuÝstaÝaheiti
 144     * Hugtakasafn ÞàÝingamiÝst\9aÝvar utanr\92kisr\87Ýuneytisins
 145     * A Concise Dictionary of Old Icelandic (innsk\9annuÝ) eftir Geir T. Zo\91ga fr\87 \87rinu 1910.
 146     * An Icelandic-English Dictionary (innsk\9annuÝ) eftir GuÝbrand Vigf\9csson og Richard Cleasby, gefin \9ct 1874.
 147     * St\97r ensk-\92slenskur orÝalisti
 148     * Annar st\97r ensk-\92slenskur orÝalisti (html \9ctg\87fa)
 149     * Altnordisches W\9arterbuch
 150
 151 [breyta]
 152
 153 êÝorÝ
 154
 155     * Skr\87 êslenskrar m\87lst\9aÝvar yfir \92ÝorÝas\9afn
 156     * OrÝasafn Hins \92slenska st¾rÝfr¾Ýif\8elags (leit)
 157     * Tenglar KDE verkefnisins
 158     * OrÝalisti LêSU
 159     * OrÝasafn l¾knaritara
 160     * OrÝasafn Lyfjastofnunar (yfirlit)
 161     * Hugt\9ak \92 l\92fr¾nni efnafr¾Ýi
 162     * JarÝfr¾ÝiorÝ: [3] [4]
 163     * T\9alvunarfr¾ÝiorÝ: [5]
 164     * VeÝurfr¾ÝiorÝ (html \9ctg\87fa)
 165     * Hugtakasafn ÞàÝingamiÝst\9aÝvar utanr\92kisr\87Ýuneytis
 166     * êslenskir fuglar
 167     * Hugt\9ak \92 vatnafr¾Ýi og skyldum greinum
 168     * Sj\87vardàraorÝab\97k Hafranns\97knarstofnunar êslands
 169
 170 Af ãhttp://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8DslenskaÒ
 171
 172 Flokkar: êslenska | Norr¾n tungum\87l | Germ\9ansk tungum\87l